Agenda and minutes

County Councillor Elwyn Vaughan Subject: Gofal trwy gyfrwng y Gymraeg / Care through the medium of Welsh, Questions at Any Time to Cabinet Portfolio Holders - Wednesday, 3rd August, 2022

Items
No. Item

1.

Question from: County Councillor Elwyn Vaughan Subject: Gofal trwy gyfrwng y Gymraeg / Care through the medium of Welsh

 

Question From:

County Councillor Elwyn Vaughan

Subject:

Gofal trwy gyfrwng y Gymraeg / Care through the medium of Welsh

Question To:

County Councillor Sian Cox, Cabinet Member for a Caring Powys and County Councillors Susan McNicholas and Sandra Davies Cabinet Members for Future Generations

 

Question:

 

Heddiw (2 Awst), yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nhregaron, dywedodd y Gweinidog Iechyd, Eluned Morgan;

Pan fydd pobl yn derbyn gofal neu’n ceisio’i drefnu, fel arfer dyna’r adeg pan fyddan nhw fwyaf bregus. Felly, mae bod yn gyfforddus yn eu hiaith eu hunain yn bwysig.

 

Yn ôl ein gwaith ymchwil, i lawer o siaradwyr Cymraeg, roedd gallu cael gwasanaethau drwy gyfrwng y Gymraeg yn gwella’u profiad cyffredinol yn sylweddol. Mewn llawer o achosion, roedd hynny’n gwella’u canlyniadau o ran iechyd a lles. Dangosodd ein hymchwil hefyd fod pobl yn aml yn ei chael hi’n anodd cael gwasanaethau yn y

 

Gymraeg, a’u bod yn amharod i ofyn pan nad oedd gwasanaethau Cymraeg yn cael eu cynnig.

 

Wrth wraidd ein strategaeth mae egwyddor y Cynnig Rhagweithiol. Mae’n rhoi’r cyfrifoldeb ar y darparwyr iechyd a gofal cymdeithasol i gynnig gwasanaethau yn y Gymraeg, yn hytrach nag ar y claf neu ddefnyddiwr gwasanaeth i orfod gofyn amdanynt.

Er bod cynnydd wedi’i wneud ers lansio ein cynllun gwreiddiol bum mlynedd yn ôl, bellach mae angen inni gynnig mwy, yn gyflymach, er mwyn cyflawni’r cynnig hwnnw."

 

Yn sgil y cyhoeddiad yma heddiw a'r ffaith bo Cynllun Datblygu Lleol Powys yn cydnabod ardaloedd o sensitifrwydd ieithyddol, pa gamau penodol mae'r Cyngor am weithredu i sicrhau bo gwasanaeth cyflawn trwy gyfrwng y Gymraeg ar gael ym maes iechyd a gofal, yn arbennig yn yr ardaloedd o sensitifrwydd ieithyddol? Hefyd be fydd amserlen gweithredu y camau hynny a phryd y medrwn ddisgwyl adroddiad cynydd?

 

Today (2nd August) at the National Eisteddfod in Tregaron, the Health Minister Eluned Morgan said:

“When people receive care or try to access care, that’s usually when they’re at their most vulnerable, therefore being comfortable in their own language is important.

 

According to our research, for many Welsh speakers, being able to access services through the medium of Welsh significantly improved their general experience.  In many cases, this improved their health and welfare outcomes.  Our research also showed that people often had difficulties accessing services in Welsh and are reluctant to ask why Welsh services were not offered.

 

At the heart of our strategy is the Proactive Offer principle.  The responsibility is on the health and social care provider to offer services in Welsh, rather than on the patient or service user to have to ask for it.

Even though progress has been made since the launch of our original plan five years ago, we now need to offer more, and quicker, in order to achieve that offer.”

 

As a result of that announcement today and the fact that Powys’ Local Development Plan recognises areas of linguistic sensitivity, what specific steps will the Council implement to ensure that full Welsh medium services are available in the health and care sector,  ...  view the full agenda text for item 1.

Minutes:

Response by the Cabinet Members:

 

Mae’r gyfarwyddiaeth Gwasanaethau Cymdeithasol yn croesawu datganiad y Gweinidog Iechyd a lansiad egwyddor Cynnig Rhagweithiol sydd wedi'i hadnewyddu a'i hadfywio yn yr Eisteddfod Genedlaethol yr wythnos hon. Mae cyfathrebu dwy ffordd effeithiol yn allweddol i waith cymdeithasol a gofal cymdeithasol sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn, gan alluogi gwir wrando er mwyn deall beth sy'n wirioneddol bwysig i bobl.  Mae hyn hyd yn oed yn bwysicach ar adegau o argyfwng personol neu drawma, sef yr adeg y bydd gwasanaethau cymdeithasol yn tuedu i ymwneud â phobl.  Felly, mae’n hanfodol symud o’r ‘iaith a ffefrir’ neu’r 'dewis iaith' i Gynnig Rhagweithiol mwy cywir a hyblyg sy'n darparu gwasanaethau'n ddwyieithog i siaradwyr Cymraeg heb iddynt orfod datgan ffafriaeth.

 

Er yn cydnabod bod angen gwneud llawer er mwyn darparu'r Cynnig Rhagweithiol, mae'n bwysig nodi yn y lle cyntaf bod llawer eisoes wedi’i wneud a bod yr adran wedi derbyn rhywfaint o adborth cadarnhaol iawn yn ddiweddar gan Arolygiaeth Gofal Cymru ar y mater hwn:

 

“Mae'r awdurdod lleol yn rhagweithiol ei agwedd at gynnig rhagweithiol y Gymraeg. Bydd dymuniadau pobl o ran yr iaith y maent yn ei ffafrio yn cael ei sefydlu yn ystod y cyswllt cyntaf â gweithiwr cymdeithasol. Yn yr un modd mae'n rhaid i'r awdurdod lleol sicrhau bod asesiad ac adolygiadau o gynlluniau gofal a chymorth yn cael eu cynnal yn gyson drwy gyfrwng y Gymraeg yn unol â dewis pobl. Er enghraifft, roedd yn gadarnhaol gweld asesiadau'n cael eu cynnal yn y Gymraeg lle'r oedd y Gymraeg yn famiaith i’r sawl oedd yn destun yr asesiad. Mae'n bosib y bydd yr awdurdod lleol am ystyried adolygu ei allu i ddarparu'r holl wasanaethau cymorth yn Gymraeg unwaith y bydd yr asesiad cychwynnol wedi ei gwblhau.

 

Ceir dealltwriaeth dda o anghenion hunaniaeth unigol pobl, gan gynnwys ym meysydd rhywioldeb a rhyw, sefyllfa plant o fewn eu gr?p teuluol, ac mewn perthynas â diwylliant, crefydd ac iaith. Gwelsom sensitifrwydd o fewn asesiadau plant o ran materion amrywiaeth, ynghyd â dealltwriaeth ac ymrwymiad i ddiwallu anghenion unigol drwy weithio mewn partneriaeth â gwasanaethau pwrpasol perthnasol.”

 

Mae Fframwaith Strategol "Mwy Na Geiriau" Llywodraeth Cymru yn rhoi disgwyliadau cyfreithiol ar gynghorau sir a byrddau iechyd nid yn unig er mwyn darparu gwasanaethau trwy gyfrwng y Gymraeg, ond er mwyn cadw cofnod cywir o bob unigolyn sy'n derbyn gwasanaeth a bod 'cynnig rhagweithiol’ yn cael ei estyn i bawb sy'n siarad Cymraeg, sef syniad a ddaeth o Ganada'n wreiddiol.

 

"Yn syml, mae Cynnig Rhagweithiol yn golygu darparu gwasanaeth yn y Gymraeg heb i rywun orfod gofyn amdano. Mae'n golygu creu newid diwylliant sy'n cymryd y cyfrifoldeb oddi ar yr unigolyn a rhoi'r cyfrifoldeb ar ddarparwyr gwasanaethau a pheidio rhagybio fod pob siaradwr Cymraeg yn siarad Saesneg beth bynnag."

 -Fframwaith Strategol Dilynol Mwy na Geiriau.

 

Er mwyn rhoi’r Cynnig Rhagweitihol ar waith yn effeithiol dylai'r gwasanaeth:

 

·         Darganfod a chofnodi iaith gyntaf defnyddwyr gwasanaethau a ieithoedd eraill y maent yn eu siarad.

·         Darganfod a chofnodi sgiliau ieithyddol staff yn y Gymraeg.  O  ...  view the full minutes text for item 1.